استفاده از دارو در دوران بارداری | بیمارستان تخصصی و فوق تخصصی امام زمان (عج)

مقدمه

دوران بارداری یکی از حساس‌ترین و مهم‌ترین دوره‌های زندگی هر خانم است. در این دوران، حتی کوچک‌ترین تصمیم درباره تغذیه، فعالیت یا مصرف دارو می‌تواند بر سلامت مادر و جنین تأثیر بگذارد. بسیاری از داروها که در شرایط عادی بی‌خطر هستند، ممکن است در دوران بارداری عوارضی برای جنین ایجاد کنند. بنابراین آگاهی از نحوه‌ی صحیح مصرف دارو در این دوران ضروری است.

در این مقاله از بیمارستان تخصصی و فوق تخصصی امام زمان (عج) به بررسی خطرات، بایدها و نبایدهای مصرف دارو در دوران بارداری می‌پردازیم.

دارو چگونه بر جنین تأثیر می‌گذارد؟

هنگامی که مادر دارویی مصرف می‌کند، مواد فعال دارو از طریق جریان خون می‌توانند وارد جفت شده و به جنین برسند. برخی داروها ممکن است رشد اندام‌های جنین را مختل کنند، برخی باعث زایمان زودرس شوند و بعضی دیگر حتی ناهنجاری‌های مادرزادی ایجاد کنند.

اثر دارو بر جنین بستگی به عوامل مختلفی دارد:

نوع دارو و ترکیبات آن

مقدار و مدت زمان مصرف

سن بارداری (سه‌ماهه اول خطرناک‌تر است)

وضعیت سلامت عمومی مادر

سه‌ماهه‌های بارداری و حساسیت مصرف دارو

سه‌ماهه اول (۰ تا ۱۲ هفته)

در این مرحله، اندام‌های حیاتی جنین در حال شکل‌گیری هستند. مصرف دارو در این زمان ممکن است باعث ناهنجاری‌های مادرزادی یا سقط جنین شود. پزشکان معمولاً توصیه می‌کنند جز در موارد ضروری، هیچ دارویی مصرف نشود.

سه‌ماهه دوم (۱۳ تا ۲۶ هفته)

در این دوران، جنین در حال رشد و تقویت سیستم‌های بدن است. برخی داروها ممکن است بر رشد مغز یا استخوان‌های او اثر منفی بگذارند. با این حال، در صورت نیاز، پزشک می‌تواند داروهای خاصی را با دوز کنترل‌شده تجویز کند.

سه‌ماهه سوم (۲۷ هفته تا زایمان)

در این مرحله، مصرف برخی داروها ممکن است بر تنفس نوزاد هنگام تولد یا عملکرد قلب و کلیه‌های او تأثیر بگذارد. همچنین بعضی داروها ممکن است روند زایمان را کند یا تسریع کنند.

داروهای خطرناک در بارداری

برخی داروها هرگز نباید در دوران بارداری مصرف شوند، از جمله:

ایبوپروفن و آسپیرین در سه‌ماهه سوم (خطر خونریزی و مشکلات قلبی جنین)

ایزوترتینوئین (داروی درمان آکنه، باعث ناهنجاری‌های شدید جنینی می‌شود)

برخی داروهای ضد صرع

آنتی‌بیوتیک‌های خاص مانند تتراسایکلین (تأثیر بر دندان و استخوان جنین)

در صورت بیماری خاص، همیشه باید با پزشک مشورت شود تا جایگزین ایمن‌تری انتخاب گردد.

خوددرمانی در دوران بارداری؛ اشتباهی خطرناک

برخی مادران ممکن است برای سردرد، سرماخوردگی یا تهوع، خودسرانه دارو مصرف کنند. اما باید بدانند حتی داروهای گیاهی یا بدون نسخه نیز می‌توانند خطرناک باشند. برخی گیاهان دارویی خاص، مثل بابونه یا شیرین‌بیان، ممکن است باعث انقباض رحم و زایمان زودرس شوند.

توصیه‌ی کارشناسان بیمارستان تخصصی و فوق تخصصی امام زمان (عج) این است که هیچ دارویی بدون مشورت پزشک یا ماما مصرف نشود.

راهکارهای جایگزین دارو در دوران بارداری

در بسیاری از موارد می‌توان به جای دارو از روش‌های طبیعی‌تر استفاده کرد:

برای سردرد: استراحت، نوشیدن آب کافی و ماساژ ملایم

برای تهوع صبحگاهی: وعده‌های غذایی کوچک و مکرر، مصرف بیسکویت ساده قبل از برخاستن از تخت

برای یبوست: مصرف میوه، سبزی و مایعات بیشتر

برای استرس یا بی‌خوابی: تنفس عمیق، یوگای بارداری یا پیاده‌روی سبک

نقش پزشک و داروساز در اطمینان از ایمنی دارو

مادران باردار باید همیشه لیست داروهای مصرفی خود (حتی مکمل‌ها و داروهای گیاهی) را به پزشک ارائه دهند. پزشک با بررسی خطرات و منافع، مناسب‌ترین دارو را تجویز می‌کند. همچنین داروساز می‌تواند درباره‌ی دوز صحیح و تداخل‌های دارویی توضیح دهد.

جمع‌بندی

دوران بارداری زمانی است که تصمیم‌های کوچک می‌توانند تأثیرات بزرگی بر سلامت مادر و جنین داشته باشند. هرچند برخی داروها در این دوران بی‌خطرند، اما بسیاری از داروها ممکن است عوارض جبران‌ناپذیری ایجاد کنند.

بنابراین توصیه می‌شود قبل از مصرف هر دارویی، با پزشک متخصص زنان یا داروساز مشورت شود و از منابع معتبر بیمارستانی مانند بیمارستان تخصصی و فوق تخصصی امام زمان (عج) راهنمایی گرفته شود.

منابع (References)

1. Mayo Clinic. Medications and pregnancy: What’s safe? 2024. https://www.mayoclinic.org/
2. U.S. Food & Drug Administration (FDA). Medicine and Pregnancy. 2023 https://www.fda.gov/
3. American College of Obstetricians and Gynecologists (ACOG). Medication safety during pregnancy. 2024https://www.acog.org/
4. National Institutes of Health (NIH). Drugs and Pregnancy2023 https://www.nih.gov/