کم‌خونی؛ علائم، علل و راهکارهای درمانی
مقدمه
کم‌خونی یا Anemia یکی از شایع‌ترین مشکلات خونی در سراسر جهان است که در هر سنی ممکن است بروز پیدا کند. در این بیماری، تعداد گلبول‌های قرمز یا میزان هموگلوبین خون کاهش می‌یابد و در نتیجه، اکسیژن‌رسانی به بافت‌ها به‌درستی انجام نمی‌شود.
در بیمارستان فوق تخصصی امام زمان (عج) سالانه بیماران زیادی به‌دلیل علائم ناشی از کم‌خونی مراجعه می‌کنند و با تشخیص و درمان به‌موقع، از بروز عوارض جدی پیشگیری می‌شود.
علائم شایع کم‌خونی
علائم کم‌خونی بسته به شدت و نوع آن متفاوت است، اما معمولاً شامل موارد زیر می‌شود:
احساس خستگی و ضعف مداوم
رنگ‌پریدگی پوست و لب‌ها
سرگیجه یا احساس سبکی سر
تپش قلب یا ضربان نامنظم
سردی دست‌ها و پاها
تنگی نفس هنگام فعالیت
شکنندگی ناخن‌ها و ریزش مو
اگر فردی به‌ویژه خانم‌ها یا کودکان، دچار این نشانه‌ها باشند، بررسی سطح هموگلوبین خون توصیه می‌شود.
انواع کم‌خونی
کم‌خونی‌ها بر اساس علت ایجاد به چند گروه اصلی تقسیم می‌شوند:
۱. کم‌خونی فقر آهن
شایع‌ترین نوع کم‌خونی است و معمولاً به‌دلیل کمبود آهن ناشی از تغذیه نامناسب، قاعدگی‌های سنگین، بارداری یا خون‌ریزی‌های مزمن ایجاد می‌شود.
درمان: اصلاح رژیم غذایی، مصرف مکمل آهن طبق تجویز پزشک و بررسی علت زمینه‌ای.
۲. کم‌خونی ناشی از کمبود ویتامین B12 یا فولات
در این نوع، بدن توانایی تولید سلول‌های خونی سالم را از دست می‌دهد. بیماران ممکن است احساس سوزن‌سوزن شدن در دست و پا یا اختلال تمرکز داشته باشند.
درمان: تزریق یا مصرف مکمل‌های B12 و فولات.
۳. کم‌خونی مزمن
در بیماران مبتلا به بیماری‌های مزمن مانند نارسایی کلیه، التهاب‌های مزمن یا سرطان دیده می‌شود.
درمان: درمان بیماری زمینه‌ای و گاهی تزریق اریتروپویتین.
۴. کم‌خونی همولیتیک
در این نوع، سلول‌های قرمز قبل از موعد از بین می‌روند. می‌تواند ارثی یا اکتسابی باشد.
درمان: بسته به نوع، از داروهای سرکوب‌کننده سیستم ایمنی تا تعویض خون متفاوت است.
علل کم‌خونی
تغذیه ناکافی: کمبود آهن، ویتامین B12 و اسید فولیک.
خون‌ریزی‌های داخلی یا خارجی: مانند زخم معده، قاعدگی شدید، یا جراحی‌ها.
بیماری‌های مزمن: نارسایی کلیه، التهاب مفاصل یا سرطان.
اختلالات ارثی: مانند تالاسمی و کم‌خونی داسی‌شکل.
کم‌خونی در زنان و دوران بارداری
زنان به دلیل از دست دادن خون در دوران قاعدگی و نیاز بیشتر بدن در زمان بارداری، بیشتر در معرض کم‌خونی هستند.
در بیمارستان فوق تخصصی امام زمان (عج)، بررسی سطح آهن و هموگلوبین در دوران بارداری به‌صورت منظم انجام می‌شود تا از کم‌خونی مادر و جنین پیشگیری شود.
مصرف مکمل‌های آهن، ویتامین C، و تغذیه غنی از گوشت قرمز، حبوبات و سبزیجات برگ سبز در این دوران بسیار ضروری است.
کم‌خونی در کودکان
کم‌خونی در دوران رشد می‌تواند باعث کاهش تمرکز، کندی رشد جسمی و ضعف سیستم ایمنی شود.
پزشکان بیمارستان فوق تخصصی امام زمان (عج) توصیه می‌کنند والدین از دادن غذاهای غنی از آهن مانند عدس، جگر، زرده تخم‌مرغ و گوشت قرمز به کودکان غافل نشوند.
روش‌های تشخیص کم‌خونی
پزشکان معمولاً از آزمایش‌های زیر برای تشخیص دقیق نوع و علت کم‌خونی استفاده می‌کنند:
CBC (شمارش کامل سلول‌های خون)
اندازه‌گیری فریتین، آهن و ترانسفرین سرم
بررسی سطح ویتامین B12 و اسید فولیک
اسمیر خون محیطی برای مشاهده شکل سلول‌ها
در بیمارستان فوق تخصصی امام زمان (عج)، این آزمایش‌ها با دقت بالا در بخش هماتولوژی انجام می‌شود تا نوع کم‌خونی به‌درستی مشخص گردد.
درمان کم‌خونی
درمان بستگی به نوع و علت کم‌خونی دارد. روش‌های متداول شامل:
۱. درمان دارویی
مکمل‌های آهن و ویتامین‌ها
داروهای تحریک‌کننده تولید گلبول قرمز
درمان بیماری‌های زمینه‌ای
۲. اصلاح تغذیه
غذاهای سرشار از آهن شامل:
گوشت قرمز، جگر، مرغ، عدس، لوبیا، اسفناج و کشمش.
ویتامین C جذب آهن را افزایش می‌دهد، بنابراین بهتر است همراه با غذاهای حاوی آهن مصرف شود.
۳. تزریق خون
در موارد شدید، تزریق خون برای افزایش سریع هموگلوبین انجام می‌شود.
پیشگیری از کم‌خونی
مصرف منظم غذاهای غنی از آهن و فولات
چکاپ دوره‌ای در دوران بارداری
درمان به‌موقع زخم‌ها و خون‌ریزی‌های داخلی
پرهیز از مصرف بیش‌ازحد چای و قهوه (که جذب آهن را کاهش می‌دهند)
در بیمارستان فوق تخصصی امام زمان (عج)، واحد تغذیه و مشاوره بالینی با همکاری بخش داخلی، برنامه‌های آموزشی برای بیماران کم‌خون جهت اصلاح رژیم غذایی ارائه می‌کند.
جمع‌بندی
کم‌خونی اگرچه در بسیاری از موارد خفیف و قابل درمان است، اما در صورت بی‌توجهی می‌تواند بر عملکرد قلب، مغز و سایر اندام‌ها تأثیر بگذارد. تشخیص زودهنگام، بررسی آزمایشگاهی دقیق و پیگیری پزشکی مداوم در کاهش عوارض آن نقش حیاتی دارد.
بیمارستان فوق تخصصی امام زمان (عج) با برخورداری از پزشکان متخصص داخلی و آزمایشگاه مجهز، آماده ارائه خدمات تشخیصی و درمانی در زمینه بیماری‌های خونی از جمله کم‌خونی است.
منابع (References)
1. World Health Organization (WHO). Anemia fact sheet.2023. [https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/anaemia](https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/anaemia)
2. Centers for Disease Control and Prevention (CDC). Iron Deficiency Anemia. 2022. [https://www.cdc.gov/nutrition/iron](https://www.cdc.gov/nutrition/iron)
3. Mayo Clinic. Anemia – Symptoms and causes.2023. [https://www.mayoclinic.org](https://www.mayoclinic.org)
4. National Heart, Lung, and Blood Institute (NHLBI). Anemia Overview.2024. [https://www.nhlbi.nih.gov](https://www.nhlbi.nih.gov)
