زخم بستر: علائم، مراحل، روش‌های درمان و پیشگیری

مقدمه

زخم بستر یا زخم فشاری(Pressure Ulcer) یکی از مشکلات جدی در بیماران بستری یا افرادی است که به دلیل بیماری یا ناتوانی، تحرک محدودی دارند. این زخم‌ها در اثر فشار مداوم روی پوست و بافت‌های زیرین ایجاد می‌شوند و اغلب در نواحی استخوانی بدن مانند پشت، لگن و پاشنه پا دیده می‌شوند.

زخم بستر نه تنها کیفیت زندگی بیمار را کاهش می‌دهد بلکه در صورت عدم درمان به موقع می‌تواند منجر به عفونت‌های خطرناک و حتی تهدیدکننده حیات شود. در این مقاله، به معرفی علائم، عوامل خطر، مراحل، روش‌های تشخیص، درمان و پیشگیری از زخم بستر می‌پردازیم.

زخم بستر چیست؟

زخم بستر نوعی آسیب پوستی و بافتی است که در نتیجه فشار طولانی‌مدت بر روی یک ناحیه از بدن ایجاد می‌شود. این فشار مانع جریان خون مناسب به بافت شده و باعث مرگ سلولی و ایجاد زخم می‌شود.

علائم زخم بستر

علائم زخم بستر بسته به شدت آن متفاوت است، اما شایع‌ترین نشانه‌ها شامل:

• قرمزی یا تغییر رنگ پوست در ناحیه در معرض فشار
• درد یا حساسیت در محل زخم
• وجود تاول یا ترک‌های پوستی
• ترشح مایع یا چرک از زخم
• بوی ناخوشایند از ناحیه زخم
• در مراحل پیشرفته: نکروز (مرگ بافتی) و عفونت مراحل زخم بستر

زخم بستر به طور کلی در ۴ مرحله اصلی تقسیم‌بندی می‌شود:

1. مرحله اول: پوست قرمز یا تغییر رنگ داده ولی هنوز باز نشده است.
2. مرحله دوم: آسیب به لایه سطحی پوست (اپیدرم یا درم) و ایجاد تاول یا زخم سطحی.
3. مرحله سوم: گسترش زخم به بافت‌های عمیق‌تر و درگیر شدن چربی زیرجلدی.
4. مرحله چهارم: زخم عمیق که ممکن است عضلات، تاندون‌ها و حتی استخوان را درگیر کند. عوامل خطر ایجاد زخم بستر

برخی افراد بیشتر در معرض ابتلا به زخم بستر قرار دارند. عوامل خطر عبارتند از:

بی‌تحرکی طولانی‌مدت: بیماران بستری یا ویلچرنشین
سن بالا: افراد مسن با پوست نازک و جریان خون ضعیف
دیابت و بیماری‌های عروقی: کاهش خون‌رسانی به پوست
سوءتغذیه و کمبود پروتئین:اختلال در ترمیم بافت
بی‌اختیاری ادرار یا مدفوع:تماس پوست با رطوبت و عفونت‌پذیری بیشتر
کاهش حس پوستی: بیماران با آسیب نخاعی یا نوروپاتی

روش‌های تشخیص زخم بستر

تشخیص زخم بستر معمولاً با معاینه بالینی انجام می‌شود. پزشک شدت و مرحله زخم را بررسی کرده و در صورت لزوم آزمایش‌های تکمیلی تجویز می‌کند:

کشت میکروبی: برای تشخیص نوع عفونت
آزمایش خون: بررسی کم‌خونی، عفونت یا سوءتغذیه
تصویربرداری (MRI یا CT): در مواردی که احتمال درگیری استخوان یا بافت‌های عمقی وجود دارد

روش‌های درمان زخم بستر

درمان زخم بستر به شدت و مرحله بیماری بستگی دارد. رویکردهای درمانی شامل:

۱. مراقبت‌های عمومی

• تغییر مرتب وضعیت بیمار (هر ۲ ساعت یک‌بار)
• استفاده از تشک‌های ضد زخم بستر یا تشک‌های هوا
• رعایت بهداشت پوست و خشک نگه داشتن نواحی در معرض خطر ۲. درمان دارویی
• استفاده از پانسمان‌های مدرن (هیدروکلوئید، فوم و آلژینات)
• مصرف آنتی‌بیوتیک در صورت وجود عفونت
• استفاده از داروهای موضعی برای ترمیم زخم ۳. درمان‌های جراحی
• دبریدمان (برداشتن بافت مرده و عفونی)
• پیوند پوست یا جراحی ترمیمی برای زخم‌های شدید ۴. حمایت تغذیه‌ای
• مصرف پروتئین کافی
• استفاده از مکمل‌های ویتامین C، روی و آهن برای ترمیم بافت‌ها عوارض زخم بستر

اگر زخم بستر به موقع درمان نشود، می‌تواند منجر به عوارض جدی شود:

عفونت‌های بافت نرم و استخوانی (استئومیلیت)
سپسیس: انتشار عفونت در کل بدن
نارسایی کلیه یا قلب در مراحل پیشرفته عفونت
کاهش شدید کیفیت زندگی بیمار

پیشگیری از زخم بستر

پیشگیری بهترین راه مقابله با زخم بستر است. اقدامات مهم شامل:

1. تغییر مکرر وضعیت بدن بیمار
2. استفاده از تشک و بالشت‌های ضد فشار
3. ماساژ ملایم پوست برای افزایش گردش خون
4. رعایت تغذیه سالم و دریافت پروتئین کافی
5. مراقبت از پوست و خشک نگه داشتن آن
6. آموزش خانواده‌ها و پرستاران برای پیشگیری و تشخیص زودهنگام نقش بیمارستان فوق تخصصی امام زمان (عج) در پیشگیری و درمان زخم بستر

بیمارستان فوق تخصصی امام زمان (عج) با بهره‌گیری از کادر درمانی مجرب و تجهیزات پیشرفته، خدمات تخصصی برای پیشگیری و درمان زخم بستر ارائه می‌دهد. این خدمات شامل:

• استفاده از پانسمان‌های مدرن و روش‌های نوین ترمیم زخم
• تیم تخصصی پرستاری برای مراقبت از بیماران بستری
• مشاوره تغذیه و برنامه‌ریزی رژیم غذایی مناسب بیماران
• انجام جراحی‌های ترمیمی در موارد پیشرفته زخم بستر
• آموزش خانواده‌ها برای مراقبت بهتر از بیماران در منزل

جمع‌بندی

زخم بستر یکی از مشکلات شایع در بیماران بی‌تحرک است که در صورت بی‌توجهی می‌تواند به عوارض خطرناک و حتی مرگ منجر شود. شناخت علائم اولیه، تغییر وضعیت بدن بیمار، تغذیه مناسب و مراجعه به مراکز درمانی تخصصی از جمله راهکارهای مؤثر برای پیشگیری و درمان این بیماری است.

بیمارستان فوق تخصصی امام زمان (عج) با ارائه خدمات تخصصی در زمینه تشخیص، درمان و مراقبت از بیماران مبتلا به زخم بستر، همراهی مطمئن برای بیماران و خانواده‌های آن‌ها است.

منابع

1. World Health Organization (WHO). (2023). Pressure ulcers. https://www.who.int/
2. National Pressure Injury Advisory Panel (NPIAP). (2022). Pressure injury guidelines. https://npiap.com
3. Bryant, R. A., & Nix, D. P. (2020). Acute and Chronic Wounds: Current Management Concepts. Elsevier.
4. European Pressure Ulcer Advisory Panel (EPUAP). (2022). Prevention and Treatment of Pressure Ulcers/Injuries.